Kiệt tác kiến trúc Cố Cung

Kiệt tác kiến trúc Cố Cung

Cố Cung hay Tử Cấm Thành – tòa thành nối tiếng thế giới của Trung Quốc, hẳn là điểm đến mà bạn không thể không ghé thăm khi có dịp ghé đến thành phố Bắc Kinh. Giữa lòng siêu đô thị triệu dân náo nhiệt, bên cạnh những tòa nhà bê tông hiện đại, vẫn còn đó quần thể kiến trúc kết cấu gỗ sơn đỏ mái vàng rực rỡ. Sừng sững uy nghiêm, và không kém phần bí ẩn, trải qua hơn 600 năm tồn tại, chứng kiến biết bao biến cố của thời đại, của lịch sử. Tưởng nơi ấy sẽ chỉ còn lại bụi thời gian, chìm vào trong quên lãng, nhưng Cố Cung quá quý giá, tựa viên minh châu vẫn luôn tỏa sáng, thu hút biết bao ánh nhìn của hậu thế. Bên cạnh đó, đây còn là cụm kiến trúc kết cấu bằng gỗ cổ có quy mô lớn nhất và còn nguyên vẹn nhất trên thế giới tồn tại đến ngày nay. Cố Cung được ví như một kiệt tác kiến trúc của nhân loại, thể hiện qua quy mô, kết cấu đồ sộ, kiến trúc hài hòa tuyệt đẹp và sự bền vững của công trình qua thời gian và các thảm họa thiên tai.

Quy mô

Được xây dựng từ năm 1404, theo lệnh vua Minh Thành Tổ, Cố Cung mất 16 năm để hoàn thành. Nhưng thực chất công trình chỉ mất có 3 năm để xây dựng và hoàn thiện, còn 13 năm trước đó được dành để chuẩn bị nguyên vật liệu, nhân công và tính toán thiết kế công trình. Điều đặc biệt là người kiến trúc sư tài ba đã thiết kế và chỉ đạo xây dựng công trình đáng tự hào của người Trung Quốc lại là một người Việt Nam – Nguyễn An.

Cho đến khi vị vua cuối cùng của triều đại phong kiến Trung Quốc – Phổ Nghi rời khỏi Tử Cấm Thành, nơi đây từng là nơi ở của tổng cộng 24 đời vua Minh – Thanh trong khoảng hơn 500 năm. Là trái tim và bộ não của cả một đế quốc rộng lớn và hùng mạnh trong suốt 5 thế kỷ, với kiến trúc độc đáo, nội thất xa hoa, phong cảnh 4 mùa tuyệt đẹp, Cố Cung là một trong những di sản hiếm có.

Trải rộng trên diện tích khoảng 720.000m², Cố Cung có tổng cộng 980 tòa nhà với 9.999 phòng được phân thành 2 khu vực: ngoại triều và nội đình. Trong đó, ngoại triều là khu vực Hoàng đế thiết triều và tổ chức các nghi lễ long trọng, chủ yếu là quần thể kiến trúc lớn Tiền Tam điện: Thái Hòa, Trung Hoà và Bảo Hoà. Còn nội đình là nơi ở và làm việc của Hoàng đế và Hoàng thất. Kết cấu của cả cụm kiến trúc, từ những chi tiết trang trí nhỏ nhặt trên tường vách, cửa ra vào,… cho đến kiến trúc của cả một tòa nhà lớn nhỏ, cách quy hoạch bố cục cho cả tòa thành, không khác gì một thành phố thu nhỏ, hài hòa cân đối và hợp lý. 

Chịu được động đất đến 9.5 độ Richter

Theo các nhà nghiên cứu, kết cấu đặc biệt giúp Cố Cung tai qua nạn khỏi chính là “đấu củng” – một dạng kết cấu mái tạo nên từ nhiều khung gỗ hình chữ nhật có khả năng chống thiên tai.

Những đấu củng này được ghép với nhau rất phức tạp, và thường được đặt tại hiên của mái nhà. Đặc biệt, đấu củng không cần bất kỳ một loại keo dính hay đinh ốc nào để ghép chúng lại với nhau. Nhưng chính thiết kế thông minh, lắp đặt đúng các khớp, đã giúp cho kết cấu này trở nên vững chắc và linh hoạt, có khả năng chống chọi với những trận động đất lên đến 9,5 độ richter. Thậm chí những thí nghiệm mô phỏng sau này còn cho thấy kết cấu này có thể chịu được động đất tới 10,1 độ richter. 

Chống hỏa hoạn

Bên cạnh khả năng chống chịu động đất tốt, Cố Cung còn được thiết kế sao cho có thể phòng cháy và chữa cháy hiệu quả. Bởi với kết cấu chủ yếu từ gỗ, Cố Cung luôn phải đối mặt với nguy cơ bị hỏa hoạn. Từ khả năng bị sét đánh khi trời mưa cho đến hiểm họa từ hàng nghìn ngọn đuốc chiếu sáng mỗi đêm.

- Advertisement -

Một phần trong hệ thống chống rủi ro hỏa hoạn của Cố Cung là 308 cái vạc lớn nhỏ nhiều kiểu dáng, đúc bằng đồng hoặc sắt được bố trí rải rác khắp khuôn viên Cố Cung. Vạc lớn có thể chứa tới 3.000 lít nước, vạc được thay nước hàng ngày để đảm bảo vệ sinh. Vạc nước được đặt trên đá tảng có lỗ tròn ở giữa, vào mùa đông, vạc được đun sôi bằng than để nước không bị đóng băng. Ngoài ra, người Trung Quốc xưa cũng chế tạo ra thiết bị chữa cháy gọi là “jitong”, và hệ thống dây dẫn sét để ngăn ngừa tối đa hỏa hoạn. 

Hệ thống sưới vào mùa đông

Cố cung vào đông tuyệt đẹp nhưng cũng lạnh thấu xương. Theo nhiều tài liệu lịch sử Trung Quốc thời Minh Thanh từng trải qua thời kỳ lạnh lẽo khắc nghiệt, nhiệt độ xuống thấp tới -20, -30 độ C. Vậy làm cách nào mà Cố Cung, quần thể cung điện hơn 600 năm lịch sử, được giữ ấm qua biết bao mùa đông. Bí mật nằm ở hệ thống sưởi ấm dưới nền nhà Cố Cung: Địa Noãn. Thực tế nhiều tòa cung điện ở Cố Cung có phòng đốt lò sưởi ấm (noãn các) riêng. Người hầu trong cung sẽ đốt than ở một phòng riêng bên ngoài, hơi nóng được truyền đi qua hệ thống ống dẫn bằng gạch, giúp sưởi ấm toàn bộ mặt sàn bên trong cung điện. Hơi nóng lan tỏa khắp các phòng thông qua những ống dẫn chính và phụ. Hệ thống tuần hoàn nhiệt giúp tăng nhiệt độ trong phòng đạt mục đích chặn giá rét bên ngoài. Miệng lò đốt và ống thông khói nằm bên ngoài để phòng ngừa khí than gây độc, đảm bảo an toàn, vệ sinh, tiện sử dụng.

Đến triều Minh và Thanh, vật liệu xây dựng, thiết kế, kỹ thuật thi công, đều đã hoàn thiện. Trong hoàng cung có một cơ quan chuyên phụ trách đốt lò, cung cấp khí nóng vào mùa đông. Trong một cuộc tu sửa dưỡng tâm điện, khi sàn của cung điện được đào lên, lần đầu tiên một hệ thống địa noãn hoàn chỉnh phức tạp hiện lên trước mắt người đương thời, khiến ai cũng phải kinh ngạc. Ngoài hệ thống địa noãn, người hoàng tộc cũng sử dụng hệ thống lò sưởi xách tay, được chế tác từ đồng thau tráng men, đựng than củi, đậy nắp chạm hoa văn hở, vừa có tác dụng sưởi ấm vừa đẹp mắt.